ویرایش کتابهای کودک و نوجوان در ایران
در بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست بحث درباره ویرایش کتابهای کودک و نوجوان با حضور شیوا حریری، ویراستار و روزنامهنگار برگزار شد.
شیوا حریری1درباره ویرایش در ایران گفت:به ویرایش در ایران کم توجهی شده است و پس از سال‌ها ورود این مقوله به چرخه نشر در ایران، هنوز تعریف ویرایش و وظیفه ویراستار مشخص نیست.
ویراستار در سایر کشورهای جهان در چرخه نشر، سیاست‌گذار و تعیین‌کننده است. او می‌تواند کتابی را انتخاب کند، می‌تواند با نویسنده همراهی کند، به کتاب جهت بدهد و در نهایت کتاب را رد یا قبول کند. اما در ایران ویراستار وقتی کار ویرایش را آغاز می‌کند که ناشر با نویسنده قرارداد بسته است و دیگر امکان رد اثر وجود ندارد و او صرفاً می‌تواند کار ویرایش اثر را به دلایل شخصی نپذیرد که در این صورت نیز، ویراستار دیگری این کار را برعهده خواهد گرفت و در نهایت ناشر اثر را منتشر خواهد کرد.
از خانم حریری می‌پرسم که به عنوان یک ویراستار ارتباط نویسنده و ویراستار در ادبیات کودک و نوجوان کشورمان را چگونه می‌بینند؟ حریری توضیح داد: من نویسندگانی را دیده‌ام که هرگز ویراستار اثرشان را نمی‌بینند و همیشه از چنین ارتباطی متحیر بوده‌ام. متاسفانه ویراستاری برای ناشران ما هم تعریف نشده است و آنان تعریف ویرایش را منحصر به اعمال رسم‌الخط بر متن و جابجای نقطه و ویرگول می‌دانند. در حالیکه ویراستار بدون اینکه تعلق خاطری به متن داشته باشد آن را بی‌طرفانه قضاوت می‌کند و می‌تواند ایرادات اثر را بگوید.
مشکل ارتباطی نویسندگان و ویراستاران ما دوطرفه است. نویسندگان در برخورد با ویراستار نگرانند که چه بر سر اثر خواهد آمد و گاه این سوال را مطرح می‌کنند که آیا ما باید هرچه را ویراستار می‌گوید بپذیریم؟ از سوی دیگر ویراستاران نیز به ذهنشان نمی‌رسد که باید با نویسنده در ارتباط باشند و ویرایش را در حد تغییر نشانه‌های سجاوندی خلاصه می‌کنند. در حالیکه ویراستار باید کمک کند، نویسنده بخش‌های نامفهوم اثر را بشناسد و منتظر واکنش نویسنده باشد.
استفاده از ویراستار در نقش سیاست‌گذار و تعیین‌کننده برای ناشران خصوصی ایران که ممکن است 20-10 اثر در سال تولید کنند، امکان ندارد.
عباس تربن، شاعر و نویسنده حاضر در نشست ضمن تأیید ناآشنایی برخی ویراستاران به قواعد زبان و شعر فارسی و تأثیر این ناآشنایی بر تولید آثار بی‌کیفیت، سوالی را مطرح کرد. وی گفت: فصل ممیز ویرایش بزرگ‌سال و کودک و نوجوان در کجاست؟ آیا یک ویراستار می‌تواند هم آثار بزرگ‌سالان را ویرایش کند و هم ویرایش آثار خاص کودکان و نوجوانان را برعهده بگیرد؟
حریری در پاسخ به این سوال توضیح داد: این به ویراستار بستگی دارد که بتواند از عهده چنین کاری برآید یا نه. اما تفاوت ویرایش آثار کودک و نوجوان و بزرگ‌سال در این است که ویراستار آثار کودک و نوجوان باید دانش، آگاهی و دامنه لغات مخاطبش را بشناسد. او باید بداند که کتاب کودک و نوجوان تنها در لحن با آثار دیگر تفاوت ندارد، بلکه کلمات نیز باید متناسب با سطح فهم مخاطب انتخاب شوند.
--------------------------------------------------------------------
1. شیوا حریری متولد سال 1351 است و در زمینه ویراستاری و روزنامهنگاری فعالیت می‌کند.
منبع: تبیان
